3 ความท้าทายทางเศรษฐกิจที่ญี่ปุ่นเผชิญในปี 2565
ในช่วงปี 1980 เศรษฐกิจของญี่ปุ่นเป็นที่อิจฉาของคนทั้งโลก เติบโตขึ้นอย่างก้าวกระโดด ดูเหมือนพร้อมที่จะก้าวข้ามสหรัฐฯ ไปสู่การเป็นเศรษฐกิจที่ใหญ่ที่สุดในโลก แต่แล้วก็ไม่สำเร็จ ฟองสบู่สินทรัพย์ที่ก่อตัวขึ้นในช่วงทศวรรษ 1980 ที่แตกสลายในปี 1990 ทำให้เศรษฐกิจของญี่ปุ่นสะดุดลง สิ่งนี้ผลักดันให้เศรษฐกิจของญี่ปุ่นเข้าสู่ช่วงที่ชะงักงัน และ ภาวะเงินฝืด เป็นเวลานาน ซึ่งเป็นช่วงที่เรียกว่า ” ทศวรรษที่สาบสูญ ” ซึ่งดำเนินต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
ในขณะเดียวกันธนาคารแห่งประเทศญี่ปุ่น (BOJ) และ รัฐบาลญี่ปุ่นได้ลองใช้มาตรการต่างๆ เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ตัวอย่างเช่น ธนาคารแห่งประเทศญี่ปุ่น (BOJ)เป็นธนาคารกลางแห่งแรกที่ใช้ มาตรการ Quantitative Easing (QE) ซึ่งเป็นนโยบายการเงินในการซื้อสินทรัพย์ ซึ่งพยายามผลักดันอัตราดอกเบี้ยระยะยาวให้อยู่ในระดับใกล้ศูนย์ ฝ่ายบริหารของ Shinzo Abe นายกญี่ปุ่นในขณะนั้น ในครั้งที่สองที่เข้ารับตำแหน่งในปี 2555 ได้ใช้มาตรการที่มีชื่อว่า ” Abenomics” 3 โครงการเพื่อพยายามฟื้นฟูเศรษฐกิจ สิ่งเหล่านี้เป็นนโยบายการเงิน ที่ขยายออกไปในเชิงรุก การใช้จ่ายของรัฐบาลที่เพิ่มขึ้น และ การเปลี่ยนแปลงกฎระเบียบเพื่อเพิ่มการค้า และ การเติบโต
แม้ว่านโยบายเหล่านี้จะทำให้เศรษฐกิจญี่ปุ่นไม่เข้าสู่ภาวะถดถอยที่ยืดเยื้อหรือแม้กระทั่งภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ แต่ก็ล้มเหลวในการขจัดความซบเซา
ความทุกข์ยากของเศรษฐกิจญี่ปุ่นเริ่มต้นขึ้นอีกครั้ง คือ การแพร่กระจายของการระบาดใหญ่ของ Covid-19 ในปี 2020-21 ซึ่งสร้างความเสียหายอย่างมากต่อเศรษฐกิจอย่างมาก ตัวอย่างเช่น GDP ที่แท้จริงลดลงในอัตราต่อปีมากกว่า 32% ในไตรมาสที่สองของปี 2020 ก่อนที่จะฟื้นตัวเพียง 20% ในไตรมาสถัดมา โดยมีการเพิ่มขึ้นและลดลงอย่างเงียบ ๆ ในช่วงสองสามไตรมาสถัดมา GDP ของญี่ปุ่น ณ ไตรมาสที่ 3 ปี 2564 ยังคงต่ำกว่าระดับก่อนเกิดโรคระบาด Covid-19
เมื่อมองไปถึงปี 2022 เศรษฐกิจของญี่ปุ่นต้องเผชิญกับความท้าทายหลายประการ เช่น การรักษาการฟื้นตัวของเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องการกระจายการลงทุนออกจากจีน และ การแก้ไขปัญหาด้านประชากรศาสตร์
ประเด็นที่สำคัญ
-
ตั้งแต่ปี 1990 เศรษฐกิจญี่ปุ่นได้รับผลกระทบจากภาวะเศรษฐกิจซบเซา และ COVID-19 ทำให้สถานการณ์แย่ลง
-
การฟื้นตัวของญี่ปุ่นจากการระบาดใหญ่ของ COVID-19 นั้นยังไม่สมบูรณ์ และ การรักษาให้ดำเนินต่อไปจะเป็นเรื่องสำคัญ
-
ปัญหาห่วงโซ่อุปทาน ค่าแรงที่สูงขึ้น และ ปัญหาทางการเมือง ได้เน้นย้ำถึงปัญหาที่ญี่ปุ่นต้องพึ่งพาจีนเป็นฐานในการลงทุนด้านการผลิต
-
ด้วยอัตราการเกิดที่ต่ำ และ ประชากรสูงอายุจำนวนมาก ระบบประกันสังคมของญี่ปุ่นจึงอยู่ภายใต้ความตึงเครียดและประสบปัญหาการขาดแคลนแรงงาน
3 ความท้าทายทางเศรษฐกิจที่ญี่ปุ่นเผชิญในปี 2565
1.การฟื้นตัวอย่างต่อเนื่องสามารถทำได้ไหม ?
ญี่ปุ่นก็เป็นเช่นเดียวกับประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ ทั่วโลก ผู้กำหนดนโยบายของญี่ปุ่นได้พยายามรักษาการฟื้นตัวของเศรษฐกิจด้วยมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจ เช่น แพ็คเกจ กระตุ้นเศรษฐกิจ 1 ล้านล้านดอลลาร์ ที่รัฐบาลญี่ปุ่นจัดตั้งขึ้นในฤดูใบไม้ผลิปี 2564 ซึ่ง คิชิดะ ได้ตกลงที่จะดำเนินการต่อไปและเสริมด้วยงบประมาณใหม่ 944 พันล้านดอลลาร์ในปีงบประมาณ 2565
แต่การรักษาการฟื้นตัวของเศรษฐกิจให้ดำเนินต่อไปนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ซึ่งตอนนี้เกิดปัญหาทั่วโลก เนื่องจากปัญหาคอขวดในห่วงโซ่อุปทาน และตลาดแรงงาน ซึ่งทำให้เกิดความไม่สัมพันธ์กันระหว่างอุปสงค์ และ อุปทานของเศรษฐกิจ ส่งผลให้การเติบโตทางเศรษฐกิจชะลอตัวตามราคาสินค้าและบริการที่เพิ่มขึ้นโดยเฉพาะราคาอาหารและพลังงาน
แม้ว่าราคาอาหารและพลังงานที่เพิ่มสูงขึ้นจะเป็นปัญหาสำหรับทุกประเทศ แต่ญี่ปุ่นกลับต้องพึ่งพาการนำเข้าน้ำมันเป็นอย่างสูงสำหรับความต้องการด้านพลังงาน ราคาน้ำมันที่สูงขึ้นต้องใช้งบประมาณภาคครัวเรือนจำนวนมาก ทำให้การใช้จ่ายของผู้บริโภคตกต่ำ ซึ่งเป็นปัจจัยหลักที่อยู่เบื้องหลังความซบเซามานาน 3 ทศวรรษของประเทศ อย่างไรก็ตามอัตราเงินเฟ้อโดยรวมยังคงอยู่ในระดับต่ำซึ่งมีแนวโน้มกระทบต่อภาวะเงินฝืด ราคาผู้บริโภคเพิ่มขึ้นในอัตรา 0.1% ต่อปีในเดือนตุลาคม เช่นเดียวกับในเดือนกันยายน และ ต่ำกว่าเป้าหมายที่ 2% ของธนาคารแห่งประเทศญี่ปุ่นซึ่งต้องดิ้นรนเพื่อให้บรรลุเป้าหมายมาหลายปี แต่ก็ยังไม่เคยสำเร็จ
2.ต้องกระจายการลงทุนให้ห่างจากจีน
เป็นเวลาหลายปีแล้วที่จีนเป็นจุดสนใจของการลงทุนด้านการผลิตสำหรับญี่ปุ่น แรงงานราคาถูกของจีนช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานของญี่ปุ่น ช่วยให้ผู้ผลิตสามารถแข่งขันในเศรษฐกิจโลกได้ ในขณะเดียวกันจีนก็กลายเป็นตลาดสำคัญสำหรับสินค้าญี่ปุ่น
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา สิ่งต่างๆ ได้เปลี่ยนไปด้วยเหตุผลสองประการ หนึ่งในนั้นคือแรงงานของจีนไม่มีราคาถูกอีกต่อไป เนื่องจากจีนกำลังเผชิญกับปัญหาการขาดแคลนแรงงานของตนเอง ทำลายความได้เปรียบทางการแข่งขัน ในปี 2561 ค่าแรงในการผลิตของจีนอยู่ที่ 5.51 ดอลลาร์ต่อชั่วโมง สูงกว่า 4.45 ดอลลาร์ในเม็กซิโก และ 2.73 ดอลลาร์ในเวียดนาม
อีกอย่างที่ต้องทำคือการ ฟื้นฟูความตึงเครียดระหว่างทั้งสองประเทศเกี่ยวกับการขยายตัวเชิงรุกของจีนในทะเลจีนใต้และการซ้อมรบทางทหารใกล้ไต้หวัน
3.การจัดการกับปัญหาประชากรของญี่ปุ่น
ข้อมูลประชากรเป็นปัญหาทางสังคมและเศรษฐกิจที่เรื้อรังของญี่ปุ่น นับตั้งแต่อัตราการเกิดในญี่ปุ่นในปี 1970 ลดลง ซึ่งหมายความว่าคนหนุ่มสาวกำลังเข้าสู่กำลังแรงงานน้อยลง ส่งผลให้ศักยภาพการผลิตของประเทศลดลง
การขาดคนหนุ่มสาว รวมทั้งคนสูงอายุมีอายุขัยที่ยาวนานมาก ทำให้เกิดอัตราส่วนการพึ่งพาอาศัยกัน ที่ไม่เอื้ออำนวย . นั่นคืออัตราส่วนของคนที่จ่ายเงินเข้ากองทุนประกันสังคมของประเทศต่อจำนวนคนเกษียณที่เก็บเงินจากกองทุนนี้ เป็นผลให้กองทุนประกันสังคมดำเนินการขาดดุลซึ่งรัฐบาลญี่ปุ่นต้องครอบคลุมจากงบประมาณการคลัง ตัวอย่างเช่น งบประมาณการคลังปี 2022 จัดสรร 660 พันล้านเยนเพื่อชดเชยการขาดแคลนกองทุนประกันสังคม เพิ่มขึ้นจากประมาณการเบื้องต้นที่ 480 พันล้านเยน ความขาดแคลนนี้ครอบคลุมโดยการออกหนี้ และหนี้ของประเทศญี่ปุ่นอยู่ที่ 266% ของ GDP ซึ่งเป็นอัตราส่วนสูงสุดในโลก ในกลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้ว
แต่การจัดการปัญหาด้านประชากรศาสตร์ไม่ใช่สิ่งที่จะแก้ไขได้อย่างรวดเร็วหรือง่ายดาย ต้องมีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเศรษฐกิจและระบบการย้ายถิ่นฐานของญี่ปุ่น
